Recensie

Recensie – De Aanslag

Titel	De Aanslag
Schrijver	Harry Mulisch
Aantal pagina’s	348
Uitgever	De Bezige Bij Amsterdam
Jaar van uitgave	1982

Harry Mulisch is één van de beste Nederlandse schrijvers ooit. Vòòr het overweldigende succes van De Ontdekking van de Hemel in 2001, werd in 1982 De Aanslag uitgebracht. Na alle boeken over Wereldoorlog I die dit jaar al massaal werden gelezen, focussen we ons eindelijk op een literair werk over Wereldoorlog II.

Mulisch werd geboren in 1927 en groeide op tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn boeken worden grotendeels gekenmerkt door deze periode. De auteur won in 1995 de Prijs der Nederlandse Letteren voor zijn gehele oeuvre. De Aanslag kreeg vier jaar na publicatie de Diepzee-prijs, een bekroning door middelbare scholieren in Nederland. De verfilming van De Aanslag door Fons Rademakers deed het ook heel erg goed. Een Oscar voor Beste niet-Engelstalige film en een Golden Globe voor Beste buitenlandse film in 1987 zijn niet niks.

In zijn boek maakt Harry Mulisch vooral duidelijk hoe belangrijk het is om kritisch te reflecteren op de Tweede Wereldoorlog en haar gevolgen. Traumatische belevenissen waren voor heel wat mensen helaas alledaagse perikelen. Dat thema speelde een cruciale rol in het verhaal, omdat Anton, het hoofdpersonage, hier ook mee te kampen heeft.

De beginscène van het verhaal vindt plaats op een avond in Haarlem in 1945, het jaar waarin er een einde kwam aan de oorlog. Anton’s familie speelt een gezelschapsspel wanneer ze plots enkele schoten door de lucht hoorden vliegen. Een lid van de NSB werd in hun buurt neergeschoten. De buren van de familie Steenwijk verplaatsen het lijk tot vlak voor hun huis. De broer van de twaalfjarige Anton grijpt het pistool van de NSB-er en loopt naar het huis van de buren. De broer en ouders van Anton worden vermoord door Duitsers die wraak wilde nemen in naam van de NSB-er.

De jonge Anton heeft geen weet van wat er precies gebeurde en werd overgebracht naar een cel. Daar ontmoet hij een dame die in het verzet zit. Het is zo donker in de kamer en ze kunnen elkaar niet zien. Hij verblijft later bij zijn oom en tante in Amsterdam, waar hij naartoe werd gebracht.

Wanneer de oorlog voorbij is weigert hij een lange tijd terug te keren naar Haarlem. Hij heeft een nieuw leven opgebouwd en studeert geneeskunde. Hij lijkt niet echt geïnteresseerd om de hele boel uit te pluizen. Het voelt aan alsof hij het allemaal wilt vergeten en het verleden achter zich wil laten. Wanneer hij wat ouder is, probeert hij te reconstrueren wat er toen precies in Haarlem die bewuste avond gebeurde. Mensen die een belangrijke rol in zijn leven hebben gespeeld geven hem hierbij indicaties en hints om hem te helpen bij het achterhalen van de effectieve feiten.

De manier waarop je een karakter ziet opgroeien van episode tot episode, van periode tot periode stimuleert de doorlees-factor. De Aanslag is een roman met een psychologische kwinkslag in een spannend verhaal op magistrale wijze neergepend. Een boek waarin we ontdekken wat de impact van de oorlog was op de jaren erna, op de families van slachtoffers en op de generaties die volgde.

Manon Vandenplas